روح اله شمقدری که اولین فیلم بلندش در مقام تهیه کننده «پایان نامه» حواشی فراوانی را برایش رقم زد سال ها که تجربه کارهای کوتاه و مستند داشته است. شمقدری به عنوان تهیه یک درام تاریخی –سیاسی با عنوان «روزگاری عشق و خیانت» که بخشی از برنامه های رژیم پهلوی را آشکار می کند به جشنواره مقاومت آمده است. گفت و گوی ما را با روح اله شمقدری از نظر می گذرانید.

* بعد از تجربه پر حاشیه «پایان نامه» که داستان آن در دوران معاصر می گذشت، به ناگاه به دل تاریخ زدید، دلیل اصلی این امر چه بود؟

قبل از پاسخ به این سئوال شاید بهتر باشد از علت حضورم در سینما بگویم. در حقیقت دلیل حضور من در این عرصه یک نگاه تعهدی به این حوزه بود و وقتی نگاه از نوع تعهد باشد، وظیفه ای که انسان برای خود ارزیابی می کند، ادامه مسیر او را مشخص می کند. به طور مثال در سال ۸۹ وظیفه خود دانستم که به حوزه ماجراهای فتنه و فتنه ۸۸ ورود پیدا کنم و در این مسیر فیلم «پایان نامه» فیلم سدشکن این عرصه شد. در سال ۹۰ هم دغدغه ای از سوی مقام معظم رهبری مبنی بر تولید آثار و فیلم در حوزه انقلاب و تاریخ انقلاب که نگاهی به حکومت پهلوی داشته باشد منعکس شد. این دغدغه به تعبیری دغدغه شخصی من شد و از همان سال ۹۰ به دنبال این بودم که فیلمی را در این راستا با سوژه ای متفاوت تولید کنم. این فیلم صرفاً تاریخی نبوده و حاصل همان دغدغه و نگاه متعهدانه ذکر شده، می باشد. به عبارتی تنها حدود ۲۰ درصد فیلم در زمان حال می گذرد که به بیان حرف ها و دغدغه های بین المللی و سیاسی می پردازد.

* دوست دارم صریح بگویید که رابطه خویشاوندی شما با رئیس قبلی سازمان سینمایی چه قدر به تولید این فیلم کمک کرد؟

کسی نمی تواند بگوید که اگر به طور فرض فلان اتفاق در زندگی من نمی افتاد، مسیر زندگی ام چگونه پیش می رفت. به هر ترتیب وضعیت حال انسان از مجموعه اتفاقات و افرادی که در اطراف او هستند شکل می گیرد و قطعاً برادر من در این مسیر نقش قابل توجهی را ایفا کرده است. اما شروع فعالیت من در این حوزه به عکاسی در دوران دبستان باز می گردد که ما در مشهد ساکن بودیم و برادرم در تهران زندگی می کرد. اکنون هم تخصص، ویژگی ها و راهنمایی های برادرم در این مسیر اثر مثبتی داشته اما نمی توان گفت که صرفاً حضور او باعث شد که در این مسیر حرکت کنم. من خودم به شخصه از سال های ۷۷ و ۷۸ در عرصه تولید فیلم فعال بودم و از سال ۸۳ درگیر فعالیت های تهیه کنندگی شدم. اگر به همین تاریخ ها توجه کنید می بینید که مقارن با دوران مسئولیت برادرم نبوده و زمان ورود من به این عرصه به معنای استفاده نکردن از ویژگی های مسئولیتی برادرم است که البته باید گفت در تولید اولین فیلم سینمایی حضور ایشان بیشتر جنبه دلگرمی برای من داشته چرا که در مراحل تولید فیلم روابط خویشاوندی اثری نمی تواند داشته باشد. زیرا مراحل تولید فیلم تنها خود شخص را درگیر می کند.

* کمی در خصوص میلیاردی بودن بودجه کار توضیح دهید؟ آیا اصلاً این میلیاردی بودن صحت دارد؟

من در خصوص اینکه از سوی رسانه ها چه فیلمی میلیاردی اطلاق می شود اطلاعات کافی ندارم اما در خصوص «روزگاری عشق و خیانت» باید بگویم که با توجه به جنس و روند تولید کار که ممکن است به طور معمول در فیلم دیده نشود و با توجه به اینکه کار در مدت زمان قابل توجهی در شهرستان مرزی و خارج از تهران می گذرد و هم چنین تعدد بازیگران، بودجه بالایی را می طلبد. اما گمانه زنی هایی که من در رسانه های مختلف دیدم که بعضاً بودجه های در حدود یک و نیم میلیارد و نزدیک به دو میلیارد نقل شده، در مورد فیلم ما کاملاً نادرست است؛ بودجه کار خیلی کمتر از این نقل قول هاست. البته لازم به ذکر است که اعلام بودجه کار از سوی تهیه کنندگان روش مرسومی نبوده و ترجیح می دهم به همین مقدار بسنده کنم و بگویم ارقامی که در رسانه ها مطرح شده و متأسفانه منشأ و ریشه آن، یک سری دروغ پراکنی ها در سال گذشته است، رقم های درستی نیست. جدا از اینکه انکار نمی کنم، «روزگاری عشق و خیانت» کاری کم هزینه نبوده است. این فیلم، کار خیلی هزینه بری بود و خیلی هم مشخص است. به عبارتی این طور می توان بیان کرد که از ظاهر این کار بر می آید پروژه ای با مقدار بودجه ای در حدود دو میلیارد باشد. هر فردی هم اگر کمی به کار تهیه کنندگی مسلط باشد با دیدن کار متوجه می شود، اما گمانه زنی ها و این اعداد و ارقام درست نیست. ضمن اینکه من بیان می کنم با وجود مدیر تولیدی هوشمند در طول کار، با یک سری صرفه جویی ها و پیش بینی ها در روند تهیه و تولید، هزینه ها کاهش پیدا کرد و کاری که حتی با دو میلیارد هم توانایی بسته شدن آن وجود نداشت با شرایط خوب و هزینه قابل قبولی به شکل کار بسیار موجهی ارائه شد.

* «روزگاری عشق و خیانت» را در چه ژانری می گنجانید؟ سیاسی یا تاریخی؟

ژانر در لغت به تعاریفی اندک محدود می شود و اگر لفظ نوع را به کار ببریم شاید بهتر بتوان بحث را پیش برد. به هر عنوان فیلم ما فیلمی است که هم در نوع تاریخی جای می گیرد و هم در نوع سیاسی. سیاسی بودن فیلم با توجه به سوژه ای است که برای فیلم انتخاب شده است و حتی ممکن است در خلال این داستان موضوع اجتماعی هم به عنوان قصه بیان شود. در یک جمع بندی می توان گفت که «روزگاری عشق و خیانت» تاریخی –سیاسی است.

* شما به عنوان تهیه کننده «روزگاری عشق و خیانت» تصور می کنید آیا جنس کارتان برای مخاطب مناسب است؟ به عبارتی دیگر فکر می کنید فیلم عناصر جذب مخاطب عام را دارد؟

در تمام مراحل نگارش فیلمنامه، همواره یکی از آیتم هایی که به طور جدی مد نظر من قرار می گرفت، مخاطب بود. اما در کنار این مقوله اصلی یکی حقیقتی را نمی توان انکار کرد که این کار نه کمدی است و نه اکشن و به همین جهت در این کار از ویژگی های جذابی که در برخی فیلم ها برای جذب مخاطب گنجانده می شوند خبری نیست. خروجی کار از منظر جذب مخاطب را از دو وجه می توان بررسی کرد. به این ترتیب که در وجه اول رضایت نهایی مخاطب پس از تماشای فیلم اهمیت دارد. اینکه آیا مخاطب از فیلم رضایت داشتته که آن را تا انتها تماشا کند. در این وجه با توجه به رصدی که در میزان مخاطب اکران های فیلم داشتیم، موفقیت کسب کردیم اما در بحث اکران عمومی و مخاطب عام و مقدار استقبال کار توسط این قشر باید گفت که با یک هندوانه در بسته روبرو هستیم. نمی توان برای کار ما که نه کاری طنز است و نه برای گیشه ساخته شده، میزان مخاطب را پیش بینی کرد؛ چه بسا در خصوص فیلم های طنز هم پیش بینی ها دقیق برآورد نمی شوند. فیلم به لحاظ سوژه ای که مد نظر داشت می توانست کاری باشد که اصلاً برای مخاطب ساخته نشود اما ما کاملاض مخاطب را در اولویت قرار دادیم و فکر می کنم در این هدف تاکنون موفق بوده ایم. در فیلم روزگاری عشق و خیانت تلاش شده تا یک فیلم قصه گو ساخته شود و در خلال بیان داستانی از انقلاب یک سوژه استراتژیک هم به نمایش گذاشته شود. به اعتقاد من در سینما قصه گفتن و قصه داشتن حداقل کاری است که می توان برای جذب مخاطب انجام داد. آن هم در برهه ای که متأسفانه فیلم سازان سینمای ایران رعایت نمی کنند و به مرور زمان مخاطبان سینما پس زده می شود و ما با یک سینمای مخاطب گریز روبرو می شویم. اما اگر این مشکل حل شود، اتفاقات خوبی در سینما می افتد؛ چرا که ظرفیت فروش در سینمای ایران خیلی بیشتر از اینهاست.

* به نظر می رسد در برخی از نماهای فیلم به خصوص در طراحی صحنه با محدودیت هایی رو به رو بودید که باعث تکرار شدن برخی نماهای هلی شات شده است، این تکرارها ناشی از چیست؟

در فیلم صحنه تکراری وجود ندارد. حتی در نماها و فضاهای داخلی، تلاش شده از لوکیشن هایی استفاده شود که شما فقط یک سکانس از آن بخش می بینید. اتفاقاً از این لحاظ فیلم ما کاملاً دارای تنوع موقعیت است. حتی در بحث پلان های عمومی و بیرونی که به موقعیت جغرافیایی مربوط می شود، سکانس های تکراری وجود ندارد. ولی شاید دلیل این فرضیه شباهت فضاهای طبیعی به یکدیگر باشد که در ذهن مخاطب احساس تکرار ایجاد می کند. اما اگر از نماهای تکراری فیلم از نگاه مخاطب آگاه شویم تدابیری برای آن در نظر می گیریم.

* ارزیابی شما از حضور فیلم «روزگاری عشق و خیانت» در جشنواره مقاومت چگونه است؟ به نظر شما تا چه اندازه این حضور می تواند در معرفی فیلم مؤثر باشد؟

حضور در هر جشنواره ای برای هر فیلمی ارزشمند است. زمانی که جشنواره ای با موضوع و مفهومی ارزشی مثل دفاع مقدس یا به تعبیری مقاومت برگزار می شود جدای از تمامی جوانب کار، حضور فیلم در جشنواره برای آن دسته از فیلم سازانی که به این حوزه نگاه دارند ارزشمند است؛ چرا که فضایی ایجاد می شود که عده ای اثر را ببینند، داوری کنند و درباره اش اظهارنظر کنند و علاوه بر آن مورد استقبال عموم قرار گیرد. اما پیش بینی اینکه جشنواره چه مقدار اثر کلی مثبت برای یک فیلم می تواند داشته باشد مقوله ای جداست و در حقیقت باید تجربه شود تا بتوان در مورد آن اظهارنظر کرد. طبیعی است که بعضی فیلم ها بیشتر مورد توجه قرار بگیرند یا برخی دیگر با اقبال روبرو نشوند.

* تصورتان از رابطه جشنواره مقاومت و ارتقای سینمای دفاع مقدس چگونه است؟ به نظر شما اصلاً تعاملی بین این دو مقوله وجود دارد؟

جشنواره هایی که برگزار می شوند بیشتر نقش جریان سازی دارند. زمانی که با محوریت یک موضوع مشخص جشنواره ای برگزار می شود، ما شاهد شکل گیری و ایجاد فضای خوبی برای ارائه آثار موضوعی و مفهومی می باشیم. به اعتقاد من این بزرگترین و مهم ترین رویکردی است که در جشنواره مقاومت اتفاق می افتد؛ به عبارت دیگر در ذهن فیلم سازان علاقه ند به این حوزه ها، دغدغه ای از این جنس شکل می گیرد که به این موضوعات ورود پیدا کنند و به ارائه آثاری موضوعی و با محتوا بپردازند. خوشبختانه جشنواره امسال جشنواره پر باری است اما این به این معنا نبوده که ما غافل شویم و تصور کنیم الزاماً جشنواره سال آینده هم پر بار خواهد شد؛ چرا که تا جایی که من اطلاع دارم جشنواره امسال به سه سال تأخیر برگزار شد و ما شاهد تلاش سه ساله سینماگران و فیلم سازان هستیم. امیدوام این جشنواره باعث توجه بیشتر فیلم سازان و سیاستگذاران به این عرصه شود و طبق هدف گذاری اولیه جشنواره شاهد برگزاری سالانه آن باشیم.

* به عنوان کلام آخر : سوژه فیلم «روزگاری عشق و خیانت» سوژه ای بسیار ناب و استراتژیک برای نظام بود و برای شخص خود من جای سئوال است که چرا این سوژه ناب با گذشت سی و چند سال از انقلاب مورد غفلت واقع شده است. شاید ما بتوانیم به جدیت ادعا کنیم که متفاوت ترین فیلم درباره تاریخ انقلاب را تولید کرده ایم که البته این به معنای انکار کارهای خوب و شایسته در این حوزه نیست اما مشابه کار ما که به سراغ یک موضوع به شدت استراتژیک رفته باشد کمتر یافت می شود. تولید این فیلم برای من یک افتخار به حساب می آید و امیدوارم این فیلم انتهای مسیری که آغاز شده نباشد و فیلم سازان بدانند که در حوزه سینمای انقلاب موضوعات بکر و ناب، بسیار وجود دارد.