سینمای ایران در چند سال اخیر به جای توجه به مخاطب گرفتار گیشه شده است ومیزان موفقیت یا ناکامی فیلم ها صرفا با توجه به فروش گیشه تعریف می شود. تعریفی که نتیجه اش در سالهای اخیر سینمای ایران را از فیلم های فاخر به فیلم های به اصطلاح گیشه پسند رساند.

فیلم هایی که برای فتح گیشه به هر ابزاری متوسل می شدند. نتیجه این حرکت غیر منطقی اتفاقی تلخ را برای سینمای ملی ایران رقم زد. تا آنجا ئیکه عوامل تولید سینما با استدلال فروش این فیلم ها تلاش کردند به ذائقه مخاطب را هم تغییر دهند وجالب اینکه این تغییر تا آنجا پیشرفت که فیلم هایی را که با مضمونهای جدی و با نگاه به معضلات اجتماعی فرهنگی ساخته می شدند از پیش شکست خورد اعلام می کردند.

اما اکران بهاری سال ۹۰ حکایت دیگری داشت. اکرانی که با فروش میلیاردی اخراجی ها ۳ و جدایی نادر از سیمین آغاز شد. هر چند بسیاری از اهالی سینما استقبال مخاطبان از این دو نیم را تابع شرایطی غیر سینمایی می دانند اما این دوفیلم ثابت کرد مخاطبان هنوز با سینما قهر نکرده اند. اما اکران دو فیلم جرم و پایان نامه پس از این دو فیلم حرکتی تازه بود در سینما.

دو فیلمی که بسیاری از ابتدا آنها را دوگانه ای تازه برای رقابت می پنداشتند. جرم با تبلیغات فراوان و تیزرهای تلویزیونی آغاز کرد. اما پایان نامه در همان ابتدای را از بسیاری از امکانات تبلیغات محروم شد.

جرم در هفته های آغازین اکران خوب فروخت اما پایان نامه فروشی مطلوبی نداشت تا باز هم برخی منتقدان سینما حرف های جالی را تکرار کنند.

«پایان نامه»فیلمی بود با موضوع سیاسی که به فتنه پس از انتخابات ۸۸ می پرداخت و زوایای تازه ای را از حوادث تلخ آنروزهای تهران برای مخاطبانش نمایش می داد.

عدم استقبال از پایان نامه در هفته نخست اکران بهانه ای شد برای منتقدان که بازفریاد بر آید که مخاطب ایرانی سینما سیاسی را نمی پسندد و یا اینکه مردم از پرداختن به موضوعات مربوطه فتنه روی گردانند.

تحلیلی که سرانجام آن بی شک پایانی بود به آغاز سینمای سیاسی متعهد. چرا که پایان نامه با کاستی و نقایصی که هر فیلمی می تواند داشته باشد تلاش می کرد تا بصیرتی را که رهبر معظم انقلاب بارها بر مجهز شدن به آن تاکید فرموده بودند به بدنه مخاطبان سینما تزریق کند.

اما در برابر این جریان که از سوی عوامل پایان نامه در پیش گرفته شده بود، دو گروه حرکت می کردند. نخست جریان های طرفدار فتنه بودند که برخلاف مواجهه ای که با اخراجی ۳ کردند تصمیم گرفتند در برابر پایان نامه سکوت کرده و به نوعی خط تحریم فیلم را در سکوت و بی تفاوتی دنبال کنند.

اما گروه دوم جریانی بودند که شاید در اصل طرفداران خط مشی پایان نامه بودند اما در خود تکلیفی برای حمایت از این فیلم نمی دیدند و فقط زمانی به کمک فیلم های ارزشی می آیند که هجمه ای از سمت وسوی جریان های معاند و فتنه گر علیه آنها شکل گرفته باشد. شاید با همین تحلیل بود که این جریان در ماجرای اخراجی ۳ وجدایی نادر از سیمین به حمایت از ده نمکی و ساخته اش پرداخت و در هنگام اکران پایان نامه هفته های نخست سکوت کردند.

اما فیلم سینمایی پایان نامه فارغ از این بی خبری ها با تلاش های عوامل از یک سو و طراحی های تبلیغاتی از سوی دیگر (بلیت همسایه را می توان از این ایده های تبلیغاتی نو دانست که جای خود را در بین مخاطبان عام باز کرد و مورد توجه اهالی واقعی سینما قرار گرفت) «پایان نامه » از هفته دوم خوب می فروخت وآنهایی که برای حمله فیلم از ابزار بی رغبتی مردم سوء استفاده می کردند، دیگر این حربه را کارساز نمی یافتند. درست در همین روزها بود که روح الله شمقدری تهیه کننده پایان نامه تعریفی جدید را از اقبال مخاطب به فیلم ارائه کرد. تعریفی که فقط تابع گیشه نبود. شمقدری تصریح می کرد که برای فیلم هایی نظیر پایان نامه آمار بیننده مهم است نه میزان فروش.

پایان نامه آمده بود تا ثابت کند فضای سینمای ایران باید تغییر کند وشاید همین رویکرد جدید باید در پخش و اکران آن هم شکل می گرفت. تغییری که نگاهی مقایسه ای به آمار فروش هفته اول و دوم فیلم بوضوح دیده می شود.

اما روند استقبال مخاطب از پایان نامه تا جایی ادامه پیدا کرد که در حضور پنج فیلم شرط اول، فوتبالی ها، جرم، برف روی شیروانی داغ، مرهم که ژانرهای گوناگونی هم داشتند، در تاریخ ۲۳ خرداد فیلم پایان نامه توانست هم رکورد فروش روزانه خود را بشکند و هم در صدر جدول فروش روزانه فیلم های در حال اکران قرار گیرد. هر چند بیش از این نیز در بین فیلم های در حال اکران رتبه دوم را از آن خود کرده بود اما در این روز پس از گذشت ۱۹ روز اکران و در روز میانی هفته، توانست با فروش دوازده میلیون و ۷۰۳ هزارتومان در برابر فروش ده میلیون ۳۵۷هزارتومانی جرم، نشان داد که اگر می توانست همانند جرم از تیزر تلویزیونی به هنگام و تبلیغات وسیع سود ببرد از ابتدا می توانست شانه به شانه جرم در آمار فروش پیش آید. امکانی که با تنگ نظری برخی و سکوت گروهی رسانه ها در برابر اکران پایان نامه از آن محروم شد.

اما این خط رسانه ای هم با فروش بالای پایان نامه بویژه در سینماهای مرکزی شهر با شکست روبه رو شد. فروشی که نشان از استقبال طبقه متوسط از این اثر سیاسی داشت و این درست همان خطی بود که در ماجرای مقابله با فتنه شکل گرفته بود. چرا که همگان به یاد دارند در آن روزهای سخت هم همین طبقه متوسط به کمک نظام آمد و در برابر موج فتنه که ریشه در برخی طبقه های خاص وآقازاده ها داشت، ایستاد.

اما این رکورد آمار فروش روزانه برای پایان نامه در حالی رخ می داد که جرم در فروش کل نزدیک به ۲ برابر پایان نامه فروخته بود. فروشی که ناشی از شروع خوب جرم بود و مظلومیت وتنهایی پایان نامه در آغاز راه اکران.

اما آمارهای فروش سینمای مرکزی در چهارشنبه ۲۵ خرداد حکایت دیگری داشت چرا که از این روز سه فیلم جدید به اکران سینما ها راه یافتند

با وجود اینکه در این روز “ورود آقایان ممنوع”،”دختر شاه پریون”،”قصه پریا”به جمع «جرم»و«پایان نامه» پیوستند و مجموع سینماهای پایان نامه به ۱۲ سینما کامل و ۵ سینما تک سانس تقلیل یافت، اما پایان نامه در سینمای مرکزی که تمام فیلم ها در سالن های آن اکران می شدند به آمارجالبی دست یافت.

پایان نامه با فروش ۸۷۰ هزار تومانی در مرکزی ۴، پس از «ورود آقایان ممنوع» با فروش ۹۶۰ هزار تومان در رده دوم استقبال مخاطبان در سینما مرکزی قرار گرفت.

در همین روز دختر شاه پریون ۲۷۰ هزار تومان، جرم ۴۵۰ هزار تومان و قصه پریا ۲۱۰ هزار تومان در سالن های دیگر سینما مرکزی فروختند.

روند فروش پایان نامه و استقبال روز افزون از این فیلم تاثرات متفاوتی را در بین اهالی سینما و فضای رسانه داشت. هرچند اهالی سینما و مسولان سینمایی عکس العمل متفاوتی را در برابر توجه مخاطب به فیلم داشتند اما اهالی رسانه بویژه رسانه هایی که ابزار دست گرو های فاشیستی اند دست به قلم بردند و با نقدهایی اغلب غیر منصفانه به فیلم و مخاطبش تاختند تا بتوانند روند این توجه مخاطب را متوقف کنند.

ترفندی که به گواه آمار سینماهای مورد علاقه طبقه متوسط، باشکست روبه رو شد و اثری عکس نیز در سینماهای درجه ۱ تهران گذاشت.

«پایان نامه»پنج شنبه ۲۶ خرداد در سینمای مرکزی که باز هم هر پنج فیلم فصل اکران را روی پرده داشت با فروش ۱۲میلیون و ۶۰۰ هزار تومانی در برابر فروش ۹۰۰هزار تومانی ورود آقایان ممنوع ،۶۰۰ تومانی جرم، ۳۰۰هزار تومانی دختر شاه پریون و ۲۱۰ هزارتومانی قصه پریا در صدر قرار گرفت تا نشان دهد مخاطبان عام هم به سینمای سیاسی متعهد علاقه مندند. البته این در حالی بود که پایان نامه در سینمای آزادی هم با فروش دو میلیون و ۷۷۰ هزار تومانی مورد استقبال قرار گرفت.

نکته که آن روزها بسیاری به آن تاکید می کردند این بود که جریان خاص وقتی به این نتیجه رسید که در دوگانه جرم-پایان نامه با روند استقبالی که از پایان نامه شکل گرفته، به شکست جرم منجر می شود، به یک باره اکران «ورود آقایان ممنوع»را کلید زد تا هم بتوانند سینماهای اصلی پایان نامه را بگیرند و هم از سوی دیگر با این استدلال که «ورود آقایان ممنوع» فیلمی است که برای گیشه ساخته شده، مخاطبان را از این سینماهای اصلی پایان نامه به «ورود آقایان ممنوع» جذب کنند.

جالب آنکه نگاهی به آمار فروش سینما ماندانا در تاریخ ۲۷ خرداد هم که پنج فیلم را همزمان اکران داشت نشان می دهد که این ترفند هم نتوانست جلوی توجه مخاطب پایان نامه را بگیرد.

«پایان نامه»با فروش ۹۳۶ هزار تومانی پس از ورود آقایان ممنوع در رتبه دوم فروش قرار گرفت و پس از آن«دختر شاه پریون با ۲۱۶هزار ،«قصه پریا »با ۱۸۴ هزار وجرم با ۱۲۰ هزار تومان در رتبه های بعدی نشستند. آمار نشان می داد، مخاطبان «جرم» را تنها گذاشتند.

هر چند در همین روزهای پرشور پایان نامه عده ای تلاش کردند با زدن انگ حمایت های خاص و ویژه از پایان نامه و یا ادعای توزیع گسترده بلیت نیم بها، این استقبال مردم را زیر سوال ببرند اما این گروه فاشیستی به این نکته توجه نکردند که ادعای توزیه گسترده بلیت نیم بها در کنار فروش بالای «پایان نامه» خود باعث می شد که ادعای تهیه کننده فیلم درباره توجه گسترده مخاطبان ثابت شود. چرا که اگر فیلم با بلیت نیم بها به این آمار فروش دست یافته در واقع با یک حساب سر انگشتی آمار واقعی فروش فیلم بسیار بالاتر خواهد بود.

یک شنبه ۲۹ خرداد اما باز هم روزی بود که پایان نامه با فروش روزانه هفت میلیون و ۳۵۰هزارتومانی بعد از «ورود آقایان ممنوع» بالاتر از جرم کیمیایی که شش میلیون و ۷۰هزارتومان فروخته بود که در رده دوم فروش روزانه ایستاد.

جالب آنکه در همین روز در سینمایی دیگر باز هم در مناطق متوسط نشین شهر رقابتی جالب بین «پایان نامه» و «ورود آقایان ممنوع» برقرار است. پایان نامه در سالن شاهد ۳۴۰هزارتومان می فروشد و کار رامبد جوان در سالن شیدا همان سینما با استقبال ۲۰۰هزار تومانی مواجه می شود.

آماری که تصدیق می کند مخاطبان پایان نامه اقشار متوسط پایتخت هستند و این ادعایی به حقیقت نزدیک است چرا که مردم همین طبقه هستند که سیاست ورزی را با تمام وجود درک کرده اند و همواره نظام را در برابر فتنه ها یار بوده اند و مهم آنکه دریافته بودند که پایان نامه فریاد رسوایی آقازاده هاست و آقازاده ها نمی خواهند مردم پایان نامه را ببینند. پس خودشان به تماشای پایان نامه می آمدند و پس از تماشای آن، دیدن پایان نامه را به دیگران هم توصیه می کردند.

در روزهای پایانی خرداد ماه همواره فروش روزانه «پایان نامه» از جرم بیشتر بود به عنوان مثال «پایان نامه» دوشنبه ۳۰ خرداد با فروش برابر ۷میلیون و ۷۶۷هزار تومان بعد از«ورود آقایان ممنوع»در رتبه دوم فروش ایستاد و در آن روز جرم فقط ۶ میلیون و ۴۳۳هزار تومان فروخت. البته نکته قابل تامل در این روزاستقبال عجیب مخاطبان در سینمای مرکزی از فیلم پایان نامه بود.

این فیلم در سینمای مرکزی یک میلیون ۱۴۰هزارتومان فروخت در حالی که فروش سایر فیلم ها اینگونه نبود.«ورود آقایان ممنوع» ۸۷۰هزارتومان ،جرم۳۹۰ هزارتومان ، قصه پریا ۲۷۰ هزارتومان و قصه شاه پریون ۱۳۰ هزارتومان.

هرچند با آغاز تیر ماه «پایان نامه »در مجموع فروش روزانه با افت فروش رو به رو شد اما درست همین روزها توانست از مرز فروش ۲۰۰میلیون تومان در مجموع عبور کند.

در میان این استقبال روز افزون اما پیش از هر جلسه شورای صنفی که به صورت هفتگی برگزار شده و در آن با توجه به آمار فروش فیلم ها وآیین نامه های اکران ، نسبت به ادامه نمایش فیلم ها تصمیم گرفته می شود، گروهی سعی داشتند با ترفندهای رسانهای از ابزار فشارسیاسی بر اعضا شورای صنفی نمایش استفاده کنند تا بتوانند با پایان دادن به اکران «پایان نامه» سدی باشند بر بصیرت افزایی مردم.

اما به لطف خدا و استقامت اعضا شورای صنفی و معاونت سینمایی ارشاد در برابر این هجمه ها اکران پایان نامه در آغاز تابستان ۹۰ هم ادامه یافت تا دانشجویان و دانش آموزان که به تازگی از امتحانات فارغ شده بودند هم به جمع مخاطبان پایان نامه اضافه شوند.

اما درست در روز هایی که عوامل پخش پایان نامه به دنبال آغاز اکران فیلم در شهرستانها بودند «پایان نامه»در سینما ماندانا هم از مرز یک میلیون تومان فروش روزانه گذشت.

روز آغازین تابستان ۹۰ پایان نامه در سینما ماندانا به فروش یک میلیون و ۵۲هزارتومانی دست یافت و این در حالی بود که فیلم رامبد جوان با ۹۶۰هزارتومان در رتبه دوم قرار داشت و پس از آن «قصه پریا»فیلم جیرانی با فروش ۱۵۲هزارتومانی ، دختر شاه پریون با ۱۰۸ هزارتومان و جرم با ۴۰هزارتومان حضور داشتند.

جالب تر آنکه روند صعودی فروش پایان نامه در سینما مرکزی در اول تیر ماه هم ادامه داشت و این فیلم با فروش ۹۳۰هزارتومان، اختلاف ۱۸۰ هزار تومانی با «ورود آقایان ممنوع» در صدر فروش سینمای مرکزی قرار گرفت و این در حالی بود که آمار فروش سایر فیلم ها در سایر سالن های سینما مرکزی اینگونه بود.

جرم ۴۲۰هزارتومان ،دختر شاه پریون ۲۴۰هزارتومان ،قصه پریا ۲۱۰هزارتومان.

هرچند در این مجال اندک قرار براین نداشتیم که پایان نامه را با سایر فیلم های در حال اکران مقایسه و با نگاه به آمار فروش، این فیلم سیاسی را هم در دام کاذب گیشه پسندی بیاندازیم، اما از آنجا که برخی پیش از آغاز اکران فیلم با تمسخر فروشی ۳۰،۴۰هزار تومانی برای پایان نامه پیش بینی می کردند، بر آن شدیم تا با نگاهی گذرا به آمار فروش «پایان نامه»واقعیت را برای مخاطبان اصلی نخستین فیلمی را که به موضوع فتنه ۸۸ پرداخت، آشکار و بیان کنیم.

سرانجام اینکه پایان نامه در سی امین روز اکران در پایتخت ایران با فروش ۷میلیون و ۹۰۹هزارتومانی پس از «ورود آقایان ممنوع»در رتبه دوم فروش روزانه ایستاد و تا در ۴ تیرماه یک روز پس از سالروز حماسه سوم تیرماه ۸۴ که در آن بساط آقازاده های خود فروخته به بیگانه از ایران اسلامی برچیده شد، ثابت کند هنوز هم ایرانی ها پای آرمانهای انقلاب و نظام ایستاده اند و از حرکت سینمای متعهد علاقه مند به نظام حمایت می کنند.

پایان نامه با فروشی بیش از ۲۴۰ میلیون تومان در شرایطی از اکران سرگروه برداشته شد که کف فروش تنها نه هزار تومان از نه میلیون و ۲۰۰هزار تومان کم داشت که چه بسا اگر برای هفت نفر آخری هم که برای سانس آخرشب یکشنبه ۵ تیر به سینما آمده بودند بلیط صادر می شد و میهمان سینما نمی شدند(!) چیز دیگری رقم می خورد، ولی به هرترتیب دیده شدن پایان نامه هنوز ادامه دارد و همزمان با بعثت حضرت رسول (ص) اکران شهرستانه هایش هم آغاز می شود تا ثابت شود ،باید راه روشنگری درباره فتنه ها در سینما ادامه پیدا کند حتی اگر مافیای سینما، فاشیست های رسانه ای و آقازاده ها نخواهند. هادی قبادی